Trong hoạt động kinh doanh bảo hiểm tại Việt Nam, doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH) và các chi nhánh bảo hiểm nước ngoài đóng vai trò là bên cung cấp dịch vụ bảo hiểm, chịu trách nhiệm chính trong việc thẩm định, quản lý hợp đồng, thu phí và chi trả quyền lợi cho người tham gia. Để đảm bảo sự minh bạch, an toàn và công bằng, pháp luật quy định rõ quyền và nghĩa vụ của các doanh nghiệp này.

Việc hiểu rõ những quy định này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng pháp luật, mà còn giúp người dân, đối tác và cơ quan nhà nước giám sát tốt hơn hoạt động của ngành bảo hiểm.

1. Đối tượng áp dụng là ai?

Theo Điều 4, Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, bài viết này đề cập đến:

1️⃣ Doanh nghiệp bảo hiểm là doanh nghiệp được thành lập, tổ chức và hoạt động theo quy định của Luật này và luật khác có liên quan để kinh doanh bảo hiểm, kinh doanh tái bảo hiểm, nhượng tái bảo hiểm. Doanh nghiệp bảo hiểm bao gồm doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ, doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, doanh nghiệp bảo hiểm sức khỏe.

2️⃣ Chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài là đơn vị phụ thuộc của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài, không có tư cách pháp nhân, được doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài bảo đảm và chịu trách nhiệm về mọi nghĩa vụ, cam kết trong thời gian hoạt động tại Việt Nam.

2. Quyền của Doanh nghiệp bảo hiểm, Chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài

Theo Điều 20, Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài có các quyền sau đây:

a) Thu phí bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm;
Giải thích: Doanh nghiệp có quyền thu phí theo hợp đồng và được quyền quản lý, sử dụng quỹ bảo hiểm hợp pháp để chi trả quyền lợi, tái đầu tư hoặc trích lập dự phòng.

b) Yêu cầu bên mua bảo hiểm cung cấp đầy đủ, trung thực mọi thông tin có liên quan đến việc giao kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm;

c) Hủy bỏ hợp đồng bảo hiểm quy định tại khoản 2 Điều 22 hoặc đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm quy định tại Điều 26 của Luật này;

d) Từ chối bồi thường, trả tiền bảo hiểm trong trường hợp không thuộc phạm vi trách nhiệm bảo hiểm hoặc trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm;
Giải thích: Trong trường hợp khách hàng cố tình gian lận, khai man thông tin, vi phạm điều khoản loại trừ, doanh nghiệp bảo hiểm có quyền từ chối chi trả quyền lợi bảo hiểm. Tuy nhiên, việc từ chối phải có căn cứ rõ ràng, hợp pháp và được thông báo bằng văn bản.

đ) Yêu cầu bên mua bảo hiểm áp dụng các biện pháp đề phòng, hạn chế tổn thất theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan;

e) Yêu cầu người thứ ba bồi hoàn số tiền mà doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài đã bồi thường cho người được bảo hiểm đối với thiệt hại về tài sản; lợi ích kinh tế hoặc nghĩa vụ thực hiện hợp đồng hoặc nghĩa vụ theo pháp luật; trách nhiệm dân sự do người thứ ba gây ra;

g) Quyền khác theo quy định của pháp luật.

3. Nghĩa vụ của Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài

Doanh nghiệp không chỉ có quyền, mà còn chịu trách nhiệm lớn trước pháp luật và khách hàng. Dưới đây là những nghĩa vụ bắt buộc:

a) Cung cấp cho bên mua bảo hiểm bản yêu cầu bảo hiểm, bảng câu hỏi liên quan đến rủi ro được bảo hiểm, đối tượng bảo hiểm, quy tắc, điều kiện, điều khoản bảo hiểm;

c) Cung cấp cho bên mua bảo hiểm bằng chứng giao kết hợp đồng bảo hiểm quy định tại Điều 18 của Luật này;

d) Cấp hóa đơn thu phí bảo hiểm cho bên mua bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm và quy định của pháp luật có liên quan;

đ) Bồi thường, trả tiền bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm;

e) Giải thích bằng văn bản lý do từ chối bồi thường, trả tiền bảo hiểm;

g) Phối hợp với bên mua bảo hiểm để giải quyết yêu cầu của người thứ ba đòi bồi thường về những thiệt hại thuộc trách nhiệm bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm;

h) Lưu trữ hồ sơ hợp đồng bảo hiểm theo quy định của pháp luật;

i) Bảo mật thông tin do bên mua bảo hiểm, người được bảo hiểm cung cấp, trừ trường hợp theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc được sự đồng ý của bên mua bảo hiểm, người được bảo hiểm;

k) Nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.

Trách nhiệm đi đôi với quyền lực

Các doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài không chỉ là những tổ chức kinh doanh thông thường, mà còn là trụ cột tài chính trong việc bảo vệ người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế. Do đó, sự tuân thủ pháp luật, minh bạch và trung thực là yêu cầu bắt buộc và cũng là điều kiện sống còn để duy trì lòng tin khách hàng.

Người dân, đối tác và cả cơ quan quản lý cần hiểu rõ các quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp bảo hiểm để tạo ra một thị trường bảo hiểm chuyên nghiệp, minh bạch và bền vững tại Việt Nam.